Seksuele educatie, ervaringen uit de praktijk
Binnen het project voedselzekerheid is ook aandacht voor (seksueel) geweld binnen het gezin. In maart schreven we al over dit project dat Rosa en Liceth uitvoeren. We hebben ons psychologenteam gevraagd naar hun ervaringen met dit project. Zij vinden het fijn dat er bij de vrienden van HoPe in Nederland belangstelling is voor hun werk en maken ons graag deelgenoot van hun ervaringen.
Ondanks corona: het project gaat door
Ze zijn nu ongeveer vier maanden bezig en hoewel het moeilijk is vanwege de Covid-19 pandemie hebben alle deelnemers aan het voedselprogramma in acht gemeenschappen ook deelgenomen aan hun workshops en bijeenkomsten. Thema’s die aan de orde kwamen waren geweld, verschillende typen van geweld, oorzaken, drijfveren en gevolgen. De workshops waren zeer levendig en praktisch. De voertaal van de workshops was Quechua.
In de workshops zijn de bedoelingen in grote lijnen uiteengezet en is het vertrouwen gewonnen. Na een korte tijd zijn de activiteiten meer op individuele behoefte toegespitst. Via huisbezoeken en aandacht voor individuele vragen is vervolg gegeven aan het project. Het belang van mentale of geestelijke gezondheid is geen discussiepunt meer. En zo zijn Rosa en Liceth in de weer met vragen van de bewoners. Maar hun bemoeienis bleef niet beperkt tot opvoedingsstijlen, geweld binnen het gezin, seksueel geweld en kindermishandeling. Ook algemene problemen van éénoudergezinnen, leerproblemen, geestelijke handicaps, ontwikkelingsproblemen bij kinderen en rouwverwerking kwamen binnen hun aandachtsveld.
Professionele pioniers
Natuurlijk hebben Liceth en Rosa geprobeerd zo systematisch mogelijk te werk te gaan, maar ze hebben ervaren dat er in een maatschappij waar nog weinig aandacht is voor geestelijke gezondheid, van alles en nog wat boven komt wanneer je als pionier op dit gebied aan het werk gaat. Ze zijn weliswaar professionals maar zij moeten als pioniers nog een heleboel uitvinden en ontwikkelen in deze Andesgemeenschappen. Gelukkig is er binnen hun werkgebied tenminste één professionele instelling actief waar zij in noodgevallen naar kunnen doorverwijzen: het Centro de Emergencia Mujer, CEM, een soort Vrouwen Alarmcentrale of Blijf-van-m’n-lijf-team waar slachtoffers van geweld gratis multidisciplinaire hulp kunnen krijgen.
Enkele voorbeelden 
In de voorbeelden die Rosa en Liceth geven blijkt ook steeds weer dat er zelden sprake is van één overzichtelijk probleem: van het één komt het ander en in de kortste keren zitten zij midden in situaties met meervoudige problematiek.
Neem Sabine, een vrouw van 29 jaar met twee zoontjes van 9 en van 4 jaar. Als kind heeft ze veel geweld in haar gezin ervaren: haar vader was vaak dronken, haar moeder liep regelmatig weg. Nu is zij weer slachtoffer van een gewelddadige echtgenoot: een man met een gestoorde persoonlijkheid die impulsief reageert en een ziekelijke jaloersheid aan de dag legt. Zíjn gezinsachtergrond was ook vol met geweld. In hun gesprekken met Liceth hebben Sabine en haar man aangegeven professionele hulp te willen. Ook is het Centro de Emergencia Mujer ingeschakeld .
Een ander voorbeeld heeft op zich niets te maken met man-vrouw relaties of huiselijk geweld. Adriana is een 29-jarige moeder van een zoontje van zeven jaar. Twee maanden geleden heeft ze haar driejarig kind verloren en daarover voelt zij zich verschrikkelijk schuldig. Net toen ze even weg was gebeurde er een vreselijk ongeluk waarbij haar kind is omgekomen. Ze wordt verteerd door schuldgevoelens en rouw, en lijdt aan slapeloosheid en depressieve gevoelens. Haar man heeft werk ver weg zodat ze het gevoel heeft er alleen voor te staan. Zij accepteert graag hulp om haar rouw te verwerken en om te voorkomen dat zij in een depressie raakt.
Het derde voorbeeld betreft een gezin met een driejarige peuter, Rebecca, met het syndroom van Down. Dat leidt tot allerlei nare verwikkelingen binnen het gezin omdat de gezinsleden er geen raad mee weten. Het gezin heeft geen contacten met een consultatiebureau of gezondheidsinstanties. Toch ontwikkelt Rebecca zich redelijk, alhoewel ze niet leert praten. En dan zie je dat de armoede ook nog de stress verhoogt. De broers melden dat er thuis veel conflicten zijn. Er is een oudere zus die de broers wrede straffen oplegt, de moeder weet niet wat te doen, de vader wordt van tijd tot tijd woedend. Onze psychologen hebben nu een behandelplan opgesteld waaraan het hele gezin meedoet. Tijdens hun huisbezoek twee keer per maand proberen Rosa en Liceth het gezin wat te “reorganiseren”, een positief opvoedingsklimaat te bewerkstelligen en iedereen daarin zijn/haar plaats te geven. Met hulpmateriaal stimuleren zij ook de spraak van Rebecca.
De combinatie van seksuele educatie met het project van voedselzekerheid deed in het begin vreemd aan, maar is in de praktijk buitengewoon succesvol gebleken. Wat ons betreft gaan Liceth en Rosa voort met hun werk.
